Izolacja, obawy o zdrowie najbliższych, poczucie lęku, długotrwały stres - pandemia koronawirusa znacząco zmieniła nasze życie i codzienną rutynę. Niestety wiele wskazuje na to, że z tą sytuacją będziemy mierzyć się jeszcze długo. Płyny do dezynfekcji i maseczki mogą z nami pozostać na dłużej, możemy bać się spotkań w większym gronie z nieznajomymi czy przesadnie dbać o higienę. Czym jest trauma, czy pandemia może ją wywoływać i jak sobie z tym poradzić - tłumaczy Małgorzata Daniluk, psychotraumatolog.
w czasie pandemii nie, ale korzystałem(-am) wcześniej
13%
W 2020 r. wzrosła liczba przyjmowanych antydepresantów. Kupiliśmy wówczas 20,7 mln opakowań antydepresantów na receptę. To ponad milion
więcej niż w 2019 r. Po wybuchu pandemii masowo zaczęliśmy kupować środki mające wzmocnić odporność, jak również leki bez recepty na wyciszenie, uspokojenie i suplementy diety, które ułatwiają zasypianie.
Specjaliści coraz częściej mówią o traumie w kontekście lockdownu i pandemii. Czym właściwie jest trauma, kto jest na nią narażony i gdzie szukać pomocy?
Czym zajmuje się psychotraumatolog?Małgorzata Daniluk,
psychotraumatolog w gabinecie "Być uważnym": Psychotraumatolog zapewnia wsparcie i pomoc psychologiczną osobom, które doświadczyły sytuacji traumatycznych. Profesjonalna pomoc obejmuje dwa obszary: po pierwsze interwencję kryzysową, czyli udzielenie jak najszybszej pomocy osobie będącej w kryzysie psychicznym w wyniku nagłego zdarzenia, i po drugie terapię traumy, czyli pracę terapeutyczną z osobami, które odczuwają długofalowe skutki po stresie traumatycznym w postaci zaburzeń emocjonalnych, zaburzeń zachowania.
Jak możemy rozumieć pojęcie traumy?Trauma to uraz psychiczny, trwała zmiana w psychice, która powstała na skutek ekstremalnie trudnych wydarzeń, doświadczeń i przeżyć. To reakcja na sytuację silnie stresującą, która łączy się z ryzykiem wystąpienia emocjonalnych, poznawczych i społecznych zaburzeń.
Najczęściej słyszymy o traumie będącej następstwem nagłego zdarzenia zagrażającego naszemu bezpieczeństwu, życiu i zdrowiu -
wypadki komunikacyjne, nagła śmierć bliskiej osoby, katastrofy, klęski żywiołowe, napad, gwałt.
Znacznie mniej mówi się o traumie rozwojowej, która powstaje w okresie prenatalnym, okołoporodowym i we wczesnym okresie dzieciństwa w wyniku odrzucenia, porzucenia, zaniedbania, zerwania więzi biologicznej, przemocy fizycznej, przemocy psychicznej, wykorzystania seksualnego. Niewiele informacji dociera do nas o traumie dziedziczonej, przekazywanej z pokolenia na pokolenie. A to ona odpowiedzialna jest za niechęć do pewnych potraw, zapachów, nieuświadomione lęki, fobie, depresję, agresję itd.
Wachlarz możliwości jest spory. Większość z nas, nawet jeśli o tym nie wie, doświadczyła traumy. Według badań przeprowadzonych przez WHO 70 proc. osób doświadczyło jednej lub kilku traum. U 10 proc. trauma rozwija się w zespół stresu pourazowego (PTSD).
Gdzie szukać pomocy psychologicznej w Trójmieście?
Jakie symptomy mówią nam, że mamy do czynienia z traumą?Objawy, jakie występują w wyniku doświadczenia traumy, to: stany lękowe, ataki paniki, problemy ze snem, rozdrażnienie, zaburzona koncentracja, poczucie winy, wstydu. Są to również objawy somatyczne, takie jak: bóle głowy, kłopoty z trawieniem, zespół jelita drażliwego i ostre stany zespołu napięcia przedmiesiączkowego, problemy z kręgosłupem, astma.
Objawy traumy mogą wystąpić bezpośrednio po doświadczeniu sytuacji trudnej, jak i wiele lat później. Traumy z dzieciństwa i te dziedziczone często dają znać o sobie dopiero w życiu dorosłym.
Dla kogo wskazana jest terapia psychotraumatologiczna? Jakie metody wykorzystuje się w niej?Terapia psychotraumatologiczna przeznaczona jest dla osób, które w wyniku doświadczenia sytuacji silnie stresujących borykają się z takimi następstwami, jak: stany lękowe i depresyjne, napady złości i agresji, autoagresja, czyli samookaleczanie się, czy próby samobójcze.
Do najbardziej znanych metod należy terapia ekspozycyjna, metoda ta polega na bezpiecznym konfrontowaniu klienta z sytuacjami lękowymi i emocjonalnym przetwarzaniu, mającym na celu uporanie się z traumatycznymi doświadczeniami. I terapia EMDR, gdzie terapeuta stymuluje ruch gałek ocznych, aby uruchomić proces przetwarzania informacji. Pozwala to na ponowne przetworzenie zablokowanych emocji oraz wydarzeń i nadanie im nowego znaczenia.
Czytaj też:
Jak rozmawiać z osobami, których bliscy odchodzą przez COVID-19?
Jak wygląda wczesna pomoc po przeżyciach traumatycznych? Na czym się głównie opiera?Według badań przeprowadzonych przez WHO 70 proc. osób doświadczyło jednej lub kilku traum. U 10 proc. trauma rozwija się w zespół stresu pourazowego (PTSD).
Wczesna pomoc po przeżyciach traumatycznych polega na udzieleniu wsparcia psychologicznego, zaopiekowania. Dużą rolę odgrywa psychoedukacja, która polega na uświadomieniu, jakie procesy zachodzą w wyniku doświadczenia silnego stresu, jakie są następstwa tych procesów. Jest to też wskazanie pomocy instytucjonalnej. Szybkie wsparcie i psychoedukacja mogą pozytywnie wpłynąć na proces samoleczenia.
Eksperci przekonują, że po kilku miesiącach pandemii, związanej z nią wydarzeń, lockdownu można mówić o zbiorowym, a przynajmniej bardzo powszechnym występowaniu zespołu stresu pourazowego, traumy. Czy faktycznie tak jest? Jak to może się objawiać? Sytuacja pandemiczna niesie za sobą duży ładunek stresu, któremu poddawani jesteśmy od roku. Długotrwały lęk o życie i zdrowie swoje i najbliższych, strach o utratę pracy/dochodów, poczucie bezsilności i braku sprawczości. Wszystko to sprawia, że żyjemy w ciągłym napięciu i wytężonej mobilizacji.
Trauma jest subiektywną reakcją, każdy z nas ma inną wrażliwość na określone stresory. Dla jednych będą to sprawy ostateczne, jak śmierć bliskiej osoby, utrata zdrowia, rozwód, kalectwo, a dla innych te z pozoru błahe, czyli zamknięta siłownia czy ulubiona restauracja.
Izolacja społeczna, poczucie osamotnienia i braku sprawczości nie robi dobrze nikomu, ale to pryzmat naszych doświadczeń oraz struktura osobowości ma wpływ na to, czy dopadnie nas trauma. Oczywiście u niektórych może rozwinąć się zespół stresu pourazowego. Osobom tym będzie towarzyszyło napięcie lękowe, poczucie bezradności, koszmary senne, uporczywie powracające wspomnienia.
Młode osoby, które nie były przyzwyczajone do żadnych ograniczeń, w przeciwieństwie do naszych rodziców i dziadków, są bardziej narażone na to, że pandemia wywoła u nich traumę?Rodzice i dziadkowie mają często bogate doświadczenie życiowe i w przeważającej większości ukształtowaną strukturę osobowości. Dzięki temu wiele potrafią unieść, chociaż dla nich ta sytuacja też jest ekstremalna.
Natomiast młodzi ludzie, którzy są na etapie budowania swojej tożsamości i autonomii, mają w sobie głód życia i kontaktów interpersonalnych, a pandemia to wszystko im zabrała. Obserwujemy wśród dzieci postępujący marazm, wycofanie, a w skrajnych przypadkach możemy mówić o depresji i myślach samobójczych. Tak w tym kontekście możemy mówić o traumie.
Polecani psycholodzy dziecięcy w Trójmieście
Czy brak kontaktów z rówieśnikami, nieobecność w szkole może wywoływać traumę u dzieci, młodzieży?Szkoła dla większości dzieci jest jedynym życiem, jakie mają. Wszystko kręci się wokół szkoły. Dla wielu z nich jest jedynym miejscem kontaktów rówieśniczych. Po szkole mają dodatkowe zajęcia z korepetytorem lub trenerem, mające na celu podwyższenie umiejętności szkolnych. Rozmowa z rodzicami często sprowadza się do pytania: "jaką ocenę dzisiaj dostałeś(-łaś)" i "co masz zadane".
I nagle to tracą, można powiedzieć, że zostają z niczym. Na początku dzwonią do kolegów, potem tylko piszą, z czasem coraz mniej, bo o czym pisać, skoro nic się nie dzieje. Powstaje pustka, rodzi się osamotnienie.
A w domach jest różnie, pamiętajmy, że nie wszyscy rodzice są wspierający. Bardzo często ci rodzice tkwią w sytuacji stresującej, konfrontują się z licznymi trudnościami. Wówczas trudno o wspierające środowisko wychowawcze. Bywa, że rodzice zatroskani problemami nie zauważają pierwszych niepokojących symptomów u swoich dzieci. Coraz częściej spotykam dzieci, które proszą rodziców, a wręcz wymuszają umówienie wizyty. To one zauważają, że potrzebują wsparcia specjalisty.
Tak sytuacja pandemiczna, czyli zamknięcie w domu, gdzie każdy dzień jest taki sam (pamiętajmy, że w szkole zawsze coś się dzieje), gdzie rośnie poczucie samotności i beznadziei, jest dla dzieci doświadczeniem traumatycznym.
Czytaj też:
Szpital psychiatryczny w Gdańsku wstrzymał przyjęcia dzieci i młodzieży
Dlaczego traumy nie można ignorować?Traumy nie można ignorować, gdyż pozostawiona sama sobie powoduje spustoszenie w naszym życiu. Stajemy się jej zakładnikiem. Nasze myśli skupiają się na przeszłości. Nasze decyzje podszyte są lękiem, nie pozwalają nam pójść do przodu. Jesteśmy w stanie zamrożenia, a nasze życie toczy się obok nas. Tracimy nad nim sprawczość, a z czasem może prowadzić do zachowań autodestrukcyjnych.
Może zdarzyć się tak, że z traumy wyjdziemy silniejsi?Istnieje takie zjawisko jak wzrost potraumatyczny, dotyczy ono osób, które poddane procesowi terapeutycznemu odzyskały równowagę psychiczną, a przepracowanie trudnego doświadczenia pozwoliło otworzyć się na przyszłość, dostrzec nowe perspektywy. Osoby te zmieniają swoje życie, zawód na ten wymarzony, podróżują, zakładają organizacje pomocowe, często mówią, że narodziły się na nowo, odzyskały nową-lepszą jakość życia. Oczywiście nie wszyscy podchodzą do tego z takim rozmachem, dla niektórych odzyskanie równowagi emocjonalnej i życie bez lęku jest tą nową, lepszą jakością.
Pandemia i jej skutki są odczuwalne dla większości z nas, dlatego szukajmy wsparcia w sytuacjach trudnych, zaopiekujmy się sobą, swoim zdrowiem psychicznym. Działanie profilaktyczne jest zdecydowanie łatwiejsze niż proces leczenia utrwalonych zaburzeń.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy