Z jakimi wyzwaniami mierzą się w Polsce dorastający chłopcy? Nie ma jednego obowiązującego wzorca mężczyzny, jednak stereotypów wciąż przybywa. Wciąż również mało rozmawia się o dojrzewaniu chłopców, dla których jest to czas olbrzymich zmian. Poznaliśmy raport "Dojrzewanie polskich chłopców", który powstał we współpracy z infuture.institute i Fundacją moonka. Jak zatem dojrzewają młodzi Polacy?
Niedawno opublikowany raport jest
rezultatem współpracy infuture.institute z Fundacją moonka oraz firmą badawczą PBS. Celem badania było dowiedzenie się więcej na temat poznania specyfiki dojrzewania polskich chłopców. Projekt badawczy był realizowany od maja do lipca 2023 r.
Wykorzystywał badania jakościowe, jak: analizy "desk research" (raporty, fora, strony internetowe i statystyki publicznie dostępne od maja do sierpnia 2023 r.), oraz zostało przeprowadzonych 12 wywiadów pogłębionych z młodymi mężczyznami w wieku 18-25 lat z dużych i średnich miast oraz jednej wsi w Polsce. Badania ilościowe zostały przeprowadzone na grupie celowej 300 osób wśród chłopców i młodych mężczyzn w wieku 16-25 lat dużych i średnich miast oraz wsi w Polsce.
Próby samobójcze wśród młodzieży - jak im przeciwdziałać?
"Chłopak musi sobie poradzić"?
Krzywdzące stereotypy o tym, że "chłopaki muszą się wyszumieć" albo "chłopak musi sobie poradzić" sprawiły, że naukowcy postanowili bliżej się przyjrzeć kwestiom dorastania chłopców i poznać ich troski oraz problemy, a także lęki.
Od kilku lat pojawiły się publikacje dotyczące kobiecości i dojrzewania dziewcząt, a w dyskursie publicznym jednak brakowało publikacji na temat męskości i jej kształtowania oraz pojmowania. Badacze zauważyli, że kwestię dojrzewania chłopaków porusza się rzadziej, zarówno w kontekście emocji, budowania relacji, jak i wyzwań, z którymi się borykają. Jednocześnie w społeczeństwie wciąż funkcjonują szkodliwe stereotypy mówiące o tym, jacy chłopcy być powinni. W konsekwencji braku badań wciąż trwają zakorzenione wyobrażenia na ich temat, które są zlepkiem obrazów z różnych kawałków popkultury i treści z mediów społecznościowych oraz życia prywatnego.
Dlatego badanie infuture.institute i Fundacji moonka zostało zrealizowane po to, by od samych chłopców dowiedzieć się,
jak to jest być dojrzewającym nastolatkiem w Polsce trzeciej dekady XXI wieku.
Główne wyzwania okresu dojrzewania wśród chłopców
Z jakimi wyzwaniami mierzą się w Polsce dorastający chłopcy? Nauka w szkole jako wyzwanie w okresie dojrzewania dostała największą liczbę wskazań - co nie jest zaskoczeniem, bo tam młodzi spędzają najwięcej czasu. Szkoła to nie tylko miejsce nauki, lecz także budowania relacji, natłoku różnych zajęć, które nie zawsze pokrywają się z zainteresowaniami nastolatków.
Dodatkowo to próba sprostania wymaganiom systemu, zaspokojenia własnych ambicji i często oczekiwań rodziców. Miejsce, w którym trzeba się sprawdzić na tak wielu polach, co może powodować duży stres.
- W gabinetach psychologicznych dopiero od niedawna spotykamy chłopców i ich rodziny, którzy otwarcie proszą o wsparcie w tym etapie rozwoju. To dobra wiadomość dla kolejnych pokoleń. Dojrzewanie bowiem to nie tylko czas zmian dotyczących ciała, ale tak naprawdę każdego aspektu życia młodego człowieka - budowania relacji, szukania tożsamości, uczenia się odpowiedzialności i konsekwencji swoich decyzji. A u chłopców ten proces może trwać nawet 10 lat. Budowanie relacji z ludźmi zawsze zaczyna się od relacji ze sobą. Niestety przez całe pokolenia emocje chłopców były bagatelizowane i umniejszane - mówią Marta Chrościcka, psycholożka dziecięca, psychoterapeutka rodzin, i Ula Malko, psycholożka, Ośrodek Wsparcia i Rozwoju Bliskie Miejsce. I dodają:
- Potocznie powtarzane dziewczynkom "złość piękności szkodzi" jest tak samo szkodliwe jak "nie płacz jak baba". Emocje nie mają płci, a chłopcy i dziewczynki mają takie samo prawo do doświadczania w pełni swojego życia psychicznego. Ważne, byśmy pamiętali, że współcześni chłopcy mierzą się również z oczekiwaniami i wyobrażeniami związanymi z ich rolami społecznymi, często sprzecznymi. By byli w stanie sami zweryfikować, jakimi chcą być dorosłymi, potrzebują akceptacji i przestrzeni do próbowania różnych zachowań i wchodzenia w różne role bez wtłaczania w sztywne ramy stereotypu męskości. Jeśli chcemy, aby mężczyźni nie wstydzili się chodzić do lekarza, nie uważali, że choroba to słabość, nie myśleli, że z każdym problemem muszą radzić sobie sami i widzieli siłę w bliskich relacjach, to znacznie wcześniej musimy uczyć chłopców, że to, co czują, przeżywają i myślą jest ważne.
Młodzi aktorzy z Trójmiasta: tu zaczynali, dziś grają w filmach i serialach
Dorastanie to najczęściej czas pierwszych relacji miłosnych. Ponad połowa badanych chłopców - 51 proc. - wskazała życie uczuciowe jako źródło największych wyzwań czasu dojrzewania.
Obok relacji romantycznych wyzwaniem są dla chłopców relacje koleżeńskie - tak wskazuje 41 proc.Pojawił się również temat hejtu w sieci, który dotyka chłopców - także ze strony innych chłopców, którzy wyśmiewają i obrażają słabszych, po prostu innych czy tych, którzy ich zdaniem nie wpisują się w kanon "prawdziwego mężczyzny".
Obok relacji uczuciowych i koleżeńskich dla co trzeciego z chłopców wyzwaniem są relacje z tatą i z mamą (oboje rodziców dostało taką samą liczbę wskazań 35 proc.).
Kto daje im wiedzę o dojrzewaniu
Okres dojrzewania to również czas najbardziej dynamicznych zmian w życiu człowieka. Dojrzewanie następuje jednocześnie pod względem fizycznym, psychicznym i psychoseksualnym, podczas którego w trakcie kilku lat zachodzą zmiany kształtujące dorosłe życie człowieka. Dla młodych chłopców to wyzwanie i intensywne próby znalezienia odpowiedzi na wiele pytań.
Badacze wskazali na podstawie danych, że proces pozyskiwania wiedzy o dojrzewaniu odbywa się w sposób odwrotnie proporcjonalny do
bliskości relacji:
Rodzice i rodzina - czyli ci, którzy z założenia powinni być najbardziej wspierający - są najrzadziej wskazywani jako źródło w poszukiwaniu wiedzy o dojrzewaniu. Co trzeci badany chłopiec wymienia mamę (34 proc.) i tatę (30 proc.), a co piąty (19 proc.) innych członków rodziny.
Prawie połowa badanych (46 proc.) wiedzę czerpie z rozmów z kolegami.Możemy tu mówić o
pozornej bliskości relacji w kontekście wiedzy o dorastaniu i rozumieniu zachodzących u chłopców zmian psychofizycznych. W wywiadach
chłopcy przyznawali jednak, że to właśnie rozmowy z najbliższymi są im najbardziej potrzebne i że stanowią ważny element wsparcia w trakcie dojrzewania.
Chłopcy zwracają uwagą na swój wygląd i emocje
Chociaż stereotypowo mówi się, że to dojrzewające dziewczynki przywiązują większą wagę do swojego wyglądu, tak co dziesiąty badany (13 proc.)
zadeklarował, że nie akceptuje tego, jak wygląda. Odpowiedzi, dlaczego tak jest, wahały się od "Nie podobam się sobie" po "Wzbudzam w sobie obrzydzenie".
Co czwarty z respondentów jako przyczynę, dla której nie akceptuje swojego wyglądu, wskazał swoją wagę.
Ponad dwukrotnie częściej chodziło tu o nadwagę, ale padały też odpowiedzi mówiące o niedowadze. Niektóre z odpowiedzi podawały, że
przyczyną kompleksów były schorzenia, takie jak: poważna wada wzroku wymuszająca noszenie okularów korekcyjnych, nieprawidłowy zgryz czy problemy skórne.
"Jestem z Trójmiasta, więc...". Takie problemy widzą młodzi
Także wywiady pogłębione wykazały, że część chłopców czuje presję związaną z wyglądem i dążeniem do funkcjonującego w mediach ideału. Dużo pisze się i mówi o wygórowanych standardach piękna w kontekście kobiet i dziewczynek, ale nie należy zapominać, że i chłopcy mierzą się z podobnymi wyzwaniami.
Stereotypy wpływają na dojrzewających chłopców
Z danych wynika, że w przypadku stereotypu dotyczącego ukrywania emocji znanego choćby z określenia "chłopaki nie płaczą" badani najwięcej emocji na temat tego stwierdzenia (aż 75 proc.) mają w negatywnym końcu
spektrum (złość, zniechęcenie i bezsilność). Złość zaznaczył co trzeci badany. Zniechęcenie jako reakcję na takie stwierdzenia wybrało 23 proc. chłopców, a co piąty (19 proc.) - bezsilność.
Nierówności, o których się nie mówi. Mężczyźni walczą o swoje prawa
Negatywne emocje wzbudza w chłopcach także stereotyp dotyczący
ścisłego podziału rzeczy i kolorów na te przeznaczone tylko dla kobiet albo tylko dla mężczyzn (przykładem jest określenie "babski kolor"). W tym przypadku 21 proc. wskazało złość, 25 proc. zniechęcenie, a 13 proc. bezsilność. Emocje odgrywają bardzo ważną rolę wśród dorastających młodych mężczyzn i na pytanie, "Na ile znasz i rozumiesz swoje emocje?" ponad połowa badanych, bo aż 66 proc., zadeklarowała, że jest w kontakcie ze swoim światem wewnętrznym. Z kolei co dziesiąty chłopiec przyznał, że nie zna i nie rozumie swoich emocji.
- Badania potwierdzają zjawisko kryzysu męskości. Wzorce męskości obowiązujące jeszcze do niedawna zostały w dużej mierze zdewaluowane społecznie (toksyczna męskość) lub rozmyte (w wyniku m.in. takich procesów, jak emancypacja kobiet). To pokazuje problem współczesnych mężczyzn w ogóle. Nie wiedzą oni, co to znaczy "być prawdziwymi mężczyznami". Narracja badanych chłopców mówi przede wszystkim o tym, że w ich procesie dorastania brakuje wyraźnych męskich postaw reprezentowanych przez dorosłych mężczyzn. Że nastoletni chłopcy nie mają realnych, pozytywnych wzorców, dzięki którym mogliby dookreślać swoją rodzącą się męskość - mówi Jacek Masłowski, psychoterapeuta i filozof, prezes Fundacji Masculinum, współzałożyciel Instytutu Psychoterapii Masculinum.Jak możemy pomóc?
Jak doradza dr hab.
Iwona Chmura-Rutkowska w rekomendacjach na podstawie badań, przede wszystkim warto skupić się na tym, co służy rozwojowi młodego człowieka na danym etapie oraz jakie są indywidualne cechy i potrzeby chłopca. Płeć jest zaledwie jedną z wielu cech, które mają na nas wpływ. Przeanalizuj krytycznie własne przekonania i stereotypy na temat płci i seksualności oraz zastanów się, jak schematy myślenia o chłopcach i męskości wpływają na twoje postawy, kontakty międzyludzkie oraz oczekiwania i zachowania wobec chłopców i mężczyzn.
Nabierz dystansu do tego, czego nauczono Cię o "prawdziwej męskości".Chłopcy potrzebują edukacji równościowej.
Stereotypowe i seksistowskie przekonania, uprzedzenia zatruwają codzienność i relacje, wpływają negatywnie na intelektualny, emocjonalny, społeczny i fizyczny rozwój chłopców. Rozmawiaj o szkodliwości stereotypów i uprzedzeń ze względu na płeć. Proponuj mądrą, krytyczną refleksję na temat doświadczanych i obserwowanych nierówności i niesprawiedliwości związanych z płcią w codzienności oraz różnych obszarach życia społecznego: rodzinnego, zawodowego, polityki, nauki. Pokazuj realne korzyści wolności od stereotypów, doceniania różnorodności i równego traktowania.
Chłopcy potrzebują też przestrzeni do rozmowy. Słuchaj. Zadbaj o przestrzeń do okazywania wątpliwości, dzielenia się trudnościami i różnorodnymi opiniami. Pozwól bez osądów dyskutować o wyzwaniach męskości, a także sprawach osobistych.
Gdzie szukać pomocy?
Jeśli dzieje się coś złego i wiesz, że życie i zdrowie tej osoby jest zagrożone, zadzwoń pod numer alarmowy 112 i postaraj się przekazać służbom lokalizację miejsca, w którym znajduje się ktoś potrzebujący pomocy. Pamiętaj, w takich sytuacjach ogromne znaczenie ma czas.
Korzystaj z bezpłatnych telefonów pomocowych, takich jak m.in.:
- 116 123 - bezpłatny kryzysowy telefon zaufania dla dorosłych, czynny 7 dni w tygodniu od 14:00 do 22:00,
- 800 70 2222: całodobowe centrum wsparcia dla osób dorosłych w kryzysie psychicznym,
- 116 111 - bezpłatny kryzysowy telefon zaufania dla dzieci i młodzieży, czynny 7 dni w tygodniu, 24 godziny na dobę,
- 800 12 12 12 - Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka, czynny 7 dni w tygodniu 24 godziny na dobę.
Oprócz tego, jeśli kiedykolwiek znajdziesz się w trudnej sytuacji i będziesz potrzebował pomocy lub profesjonalnego wsparcia psychologa, możesz skontaktować się z poniżej wskazanymi organizacjami:
Instytut Przeciwdziałania Wykluczeniom prowadzi telefon zaufania dla mężczyzn
www.fundacjaipw.org
tel. 608 271 402 lub mailowo: pomoc@pomesku.org
Centrum Wsparcia dla Osób Dorosłych w Kryzysie Psychicznym
www.centrumwsparcia.pl
tel. 800 70 2222 lub mailowo porady@centrumwsparcia.pl
Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci prowadzony przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę
tel. 800 100 100
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy