Smutek i przygnębienie, ale również brak siły i bardzo często obojętność na bodźce, które do tej pory sprawiały radość - to częste objawy depresji okołoporodowej, która dotyka nawet co piątą rodzącą. Na Pomorzu kończy się powoli program Przystanek Mama, który przez cztery lata stanowił wsparcie dla kobiet. Czy rodzące pozostaną teraz same?
raczej tak, choć nie wiem czy znajdę czas
14%
raczej nie, choć zależy od objawów
16%
Szacuje się, że w Polsce depresja okołoporodowa dotyka od 12 proc. do nawet 19 proc. rodzących kobiet. Tymczasem po pomoc w postaci wizyty u lekarza POZ czy psychiatry sięga zaledwie 0,6 proc. Widać, że te dwa współczynniki w ogóle się na siebie nie nakładają. Dzieje się tak często z powodu braku dostępności do opieki, ale również braku czasu, braku wiedzy czy wręcz ze względu na bagatelizowanie problemu.
- Depresja kojarzy nam się ze smutkiem, przygnębieniem, że ktoś nie ma siły, płacze. To oczywiście może być objaw, ale nie musi. Ważnym objawem jest anhedonia, czyli brak odczuwania przyjemności z rzeczy, które nas wcześniej cieszyły. Wszystko wydaje się takie płaskie i często po porodzie matki opisują taki stan rzeczy. Nic nie budzi uczuć, ewentualnie drażliwość i poczucie zmęczenia - mówi Magdalena Chrzan-Dętkoś z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego, koordynator projektu Przystanek Mama. Warto podkreślić, że często samo otoczenie, w tym najbliższa rodzina, a nawet partner, nie dostrzegają pierwszych symptomów, uzasadniając sytuację trudami porodu i nową rzeczywistością.
Jeśli uzyskałaś przynajmniej 10 punktów, zgłoś się do specjalisty
W Polsce w teorii obowiązują wytyczne opieki okołoporodowej w kontekście zdrowia psychicznego. Niestety bardzo często w praktyce, kobiety są pozostawione same sobie.
- Od 2019 r. jest zmieniony standard opieki okołoporodowej - położne i pielęgniarki powinny dwa razy w okresie ciąży i raz po narodzinach dziecka sprawdzać nasilenie objawów depresji i czynniki ryzyka zachorowania u matek. Jest to trudne do wykonania, średnia wieku położnych to 51 lat i dopiero od kilku lat zmienił się standard nauczania, w którym stawia się pewien nacisk na choroby psychiczne. Dlatego nasz program miał również czynnik edukacyjny - mówi Magdalena Chrzan-Dętkoś. Depresja okołoporodowa może wystąpić już w trzecim, a nawet drugim trymestrze ciąży. Co ciekawe, w Wielkiej Brytanii badania przesiewowe są realizowane nawet do drugiego roku życia, to właśnie wtedy spada ryzyko rozwoju zaburzeń psychicznych.
Młoda pacjentka z rakiem jest zagubiona. "Polskę wyróżnia wzrost śmiertelności"
"Gdy ktoś się czuje inaczej"
Program Przystanek Mama jest realizowany od 2019 r. - w tym czasie udało się przeszkolić prawie 500 osób opiekujących się rodzącymi w zakresie zdrowia psychicznego w okresie okołoporodowym. Warto podkreślić, że od 2019 r. z badań przesiewowych skorzystało
36 tys. matek zarówno w kontakcie bezpośrednim: w szpitalach, podczas wizyt patronażowych i podczas szczepień obowiązkowych w trzech województwach: pomorskim, kujawsko-pomorskim i warmińsko-mazurskim. Wykonano również 16 tys. ankiet określających ryzyko wystąpienia zaburzeń depresyjnych.
- Gdy ktoś się czuje inaczej, zachęcam do wejścia na naszą stronę internetową i wykonania badania. Jeśli ktoś ma wyższy lub równy 10, to w naszym programie jest możliwość w ciągu tygodnia, dwóch tygodni oczekiwania zrealizowania trzech bezpłatnych konsultacji z psychologiem - mówi Magdalena Chrzan-Dętkoś i dodaje: - Jest też lęk, że branie leków podczas ciąży, czy karmienia zaszkodzi dziecku. To nie jest prawda, oczywiście są takie leki, których nie możemy brać, ale każdy lek ma swój zamiennik i leki antydepresyjne są bezpieczne.
Pierwszy kontakt matki i dziecka po porodzie. Jak powinien wyglądać?
Ważne, żeby szybko wychwycić problem
Program Przystanek Mama umożliwia realizację wspomnianych trzech konsultacji ze specjalistami. Co istotne porady odbywają się też zdalnie, co pomaga szerzej trafić do mieszkanek Pomorza, które szczególnie z małym dzieckiem, nie są w stanie pokonać większego dystansu. W zestawieniu całościowym - po kontakcie z położną, czy po wypełnieniu ankiety, po ostateczną pomoc sięga 20 proc. kobiet, które miały podwyższony wynik badania. Co ciekawe, o wiele mniej matek zgłasza się na konsultacje ze ścieżki testu wykonanego u położnej.
- Może być tak, że jak mamy kilka wizyt z położną, do której mamy zaufanie, to to kilka wizyt już stanowi pewną funkcję ochronną. Jeśli szybko wychwycimy problem, to wspierająca i opiekuńcza położna, która przyjedzie kilka razy jest ważnym elementem - tłumaczy Magdalena Chrzan-Dętkoś.Dla efektywnego procesu terapeutycznego kluczowy jest czas wychwycenia depresji. Szybko zdiagnozowany problem daje o wiele lepsze rezultaty terapeutyczne. Pomysłodawcy programu wskazują, że już po trzech konsultacjach w przypadku znacznej części matek, spada natężenie objawów.
Co będzie dalej? "Nic"
Program jest realizowany z środków unijnych i miał już zakończyć się najpierw w 2021 r., a następnie w 2022 r. Za każdym razem był jednak kontynuowany, do czego przyczyniła się między innymi pandemia. Ostatecznie program będzie realizowany jeszcze tylko do września. Co będzie dalej?
- Program będzie kontynuowany do końca września i potem nie będzie niczego. Ministerstwo Zdrowia odpowiada, że teraz mają się tym zająć centra zdrowia psychicznego. To jest może realne w Warszawie, ale nierealne dla większości Polski. To jest nieetyczne, że osoba otrzyma podwyższony wynik i nie będzie żadnej ścieżki, bo będzie czekać np. pół roku na zgłoszenie do poradni - mówi koordynatorka projektu.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy