Wyprawa szlakiem gdańskiego herbu

Czy wiecie co to są herby i skąd się wzięły? Podczas walki średniowieczny rycerz był całkowicie schowany pod zbroją i aby można go było rozpoznać, na swojej tarczy umieszczał symbol, znak. Takie symbole, znaki rozpoznawcze nazywamy herbami. Swoje herby posiadają także miasta. Dziś przyjrzymy się herbowi Gdańska i poszukamy go pośród gdańskich zabytków.

Herb ze Złotej Bramy.

Herb na gdańskiej kamienicy.

Na samym początku wyprawy proszę przypomnijcie sobie jak wygląda gdański herb. Na czerwonym polu znajduje się złota korona i dwa równoramienne srebrne krzyże jeden nad drugim. To pierwsza "wersja" herbu, bo herb Gdańska występuje w dwóch postaciach. Powyżej opisałam herb miasta Gdańska, a jest jeszcze herb wielki miasta Gdańska, gdzie dwa złote lwy patrzą się na siebie i podtrzymują tarczę herbową, a u dołu tarczy znajduje się złota wstęga z łacińską dewizą "Nec temere, nec timide" ("Nie zuchwale, nie bojaźliwie"). Tych dwóch herbów będziemy dziś szukać na gdańskich zabytkach, kamieniczkach.

Naszą wyprawę rozpoczynamy przy Bramie Wyżynnej. Poczujcie się jak królowie, bowiem znajdujecie się na początku Drogi Królewskiej, tędy przejeżdżali polscy władcy po przybyciu do Gdańska. Przed Bramą Wyżynną, która przez wiele, wiele lat była głównym wejściem do miasta, Gdańszczanie witali polskich królów. Wyobraźcie sobie, że wtedy po obu stronach bramy znajdowały się pokryte trawą wały, a naprzeciw wjazdu był most zwodzony dla wozów i jeźdźców. Stojąc przed bramą, w jej górnej części z pewnością dostrzeżecie trzy herby: pośrodku godło Polski, po lewej stronie herb Prus Królewskich, a po prawej herb Gdańska z lwami symbolizującymi siłę i szlachetność.

Mijamy Przedbramie ulicy Długiej, czyli Katownię i Wieżę Więzienną, gdzie kiedyś mieściło się m.in. więzienie. Przed Wami kolejna brama (w Gdańsku bram jest wiele, może ktoś policzy ile). Brama Złota, bo o niej mowa, jest bogato zdobiona w łacińskie napisy, rzeźby, a także w gdański herb nad portalem środkowego przelotu bramnego. Od strony ulicy Długiej na bramie także znajdziecie gdański herb- dwa krzyże i nad nimi złota królewska korona, którą nadał Gdańskowi król Polski Kazimierz Jagiellończyk.
Już jesteśmy na ulicy Długiej, reprezentacyjnej ulicy Gdańska, przy której "rozsiadły" się dostojnie piękne gdańskie kamieniczki. Urodę tych domów mieszkalnych, wąskich, piętrowych i bogato ozdobionych możecie właśnie podziwiać. Przy okazji oglądania kamienic przypatrzcie się dokładnie czy gdzieś wśród tych ozdób nie ukrywa się gdański herb. Piękny herb Gdańska znajdujemy m.in. w zwieńczeniu kamienicy, na której szczycie znajduje się kobieca głowa, a fasadę zdobi płaskorzeźba z przedstawieniem malarza (po prawej stronie ulicy Długiej). Kolejny herb, tym razem z lwami widzimy na górnym fryzie kamienicy Ferberów (nr 28). Przypatrzcie się dokładnie, bo herbami Gdańska udekorowane są także rynny gdańskich kamienic (na ul. Długiej jak i Długim Targu).

Właśnie dochodzimy do Ratusza Głównego Miasta Gdańska - reprezentacyjnej budowli, dawniej siedziby władz miejskich Gdańska. Teraz w ratuszu mieści się Muzeum Historyczne Miasta Gdańska. To, co nas dziś najbardziej interesuje, to bogaty portal dekorujący wejście do ratusza. Zwróćcie uwagę, co stanowi jego ozdobę. Oczywiście herb wielki miasta Gdańska. Dwa lwy podtrzymują tarczę herbową, ale nie patrzą, jak to zwykle na siebie, tylko kierują swój wzrok ku Złotej Bramie. Ciekawe dlaczego?- możemy się zapytać. Z lwami wiąże się pewna legenda. Ratuszowy portal wyrzeźbił dawno temu doskonały kamieniarz Daniel Eggert. Czasy były wtedy niespokojne, duże niebezpieczeństwo groziło Gdańskowi ze strony pruskiego króla. Gdańszczanie bardzo liczyli na pomoc króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wielu mieszczan zebrało się przed ratuszem w dzień odsłonięcia dzieła mistrza Daniela i jakież było ich zdziwienie, kiedy okazało się, ze oba lwy nie są zwrócone ku sobie (jak to jest na herbie Gdańska), tylko wpatrują się w Złotą Bramę, wyczekując ponoć polskiego króla, który miałby przyjść z pomocą nadmotławskiemu grodowi i jego mieszkańcom.

Sprzed ratusza idziemy na Długi Targ, gdzie rozgrywały się ważne wydarzenia w dziejach miasta- tu składano hołdy polskim królom, odbywały się przeróżne uroczystości, w pięknych, bogato dekorowanych kamieniczkach (m.in. nr 1,2,3,4) mieszkali polscy władcy, przebywający w Gdańsku. My kierujemy się w stronę bramy zamykającej Długi Targ i jednocześnie kończącej Drogę Królewską- Bramy Zielonej. Brama ta położona tuż nad Motławą, miała służyć jako rezydencja dla królów odwiedzających miasto. Nad jednym z jej otworów bramnych , po prawej stronie znajdziecie gdański herb z lwami. Dawno, dawno temu, w miejscu, gdzie teraz stoi Brama Zielona, znajdowała się Brama Kogi. Koga to nazwa średniowiecznego statku pływającego m.in. po wodach Bałtyku. Co ciekawe, przedstawienia statku-kogi możemy znaleźć na starych miejskich pieczęciach.

Zapraszam Was na ostatni etap wycieczki, przejdźcie pod bramą, skręćcie w lewo na Długie Pobrzeże. Tu znajdziemy jeszcze jedno ciekawe przedstawienie gdańskiego herbu. Szukajmy Bramy Chlebnickiej (pierwsza z bram od strony Bramy Zielonej). W zwieńczeniu łuku bramnego znajduje się herb Gdańska z dwoma krzyżami, bez korony - tak wyglądał gdański herb zanim król Kazimierz nadał mu koronę.

Na zakończenie propozycja zadania dla chętnych. Dziś nie odnaleźliśmy wszystkich przedstawień gdańskiego herbu, jest ich jeszcze dużo na gdańskich zabytkach, wystarczy choćby udać się Długim Pobrzeżem w kierunku Bramy Mariackiej... Poproście rodziców i pospacerujcie gdańskimi uliczkami, miejcie oczy szeroko otwarte, a na pewno uda Wam się odnaleźć herb Gdańska w wielu ciekawych miejscach.